Zespół niespokojnych nóg – wymyślona choroba czy realne zagrożenie dla zdrowia?

Zespół niespokojnych nóg
Wymyślona choroba czy realne zagrożenie dla zdrowia?

Zespół niespokojnych nóg, określany też jako choroba niespokojnych nóg lub RLS (restless legs syndrome), to specyficzne schorzenie objawiające się wrażeniem zmęczenia nóg, mrowieniem oraz mimowolnymi ruchami kończyn dolnych – zwłaszcza w trakcie odpoczynku w pozycji horyzontalnej i/lub podczas snu. Choroba niespokojnych nóg w wielu przypadkach przyczynia się do częstszych wybudzeń nocnych, pojawienia się lęków, a nawet do bezsenności…

Chory cierpiący z powodu dolegliwości pojawiających się w przebiegu zespołu niespokojnych nóg musi najczęściej „rozchodzić” ból. Prowadzi to do męczących sytuacji, w których taka osoba wstaje w środku nocy z łóżka, ponieważ wyłącznie ruch (czyli spacer po mieszkaniu) jest w stanie zniwelować mrowienie, drętwienie czy skurcze. Jak łatwo się domyślić – metoda ta nie łagodzi problemu w dłuższej perspektywie, a jednocześnie może stać się przyczyną kłopotów ze snem – zarówno dla pacjenta, jak i dla innych domowników. Jak więc „uspokoić” niespokojne nogi w nocy, w jaki sposób diagnozuje się RLS i czym leczy się ten syndrom?

Zespół niespokojnych nóg – przyczyny

Niekiedy zespół niespokojnych nóg określa się jako „wymyśloną” chorobę. Dzieje się tak ze względu na nie do końca poznane jej przyczyny – a przynajmniej niemożność określenia przyczyny schorzenia w około 50% przypadków. Mówi się wówczas o tym, że przyczyny występowania zespołu mają charakter idiopatyczny (czyli spontaniczny i nierozpoznany). Z kolei druga połowa chorych cierpi na zespół niespokojnych nóg z powodu przyczyn wtórnych, wśród których wyróżnia się:

• niedobory żelaza i magnezu, powodujące m.in. mimowolne skurcze mięśni (przyczyna ta często jest potwierdzana jako powód zespołu niespokojnych nóg w ciąży czy syndromu niespokojnych nóg u dzieci);
• przewlekłą niewydolność nerek, której głównymi objawami są zmęczenie i bezsenność, mogące skutkować uczuciem niespokojnych nóg;
• polineuropatie, czyli uszkodzenia wielu nerwów obwodowych, powstałe wskutek nieleczonej cukrzycy, uzależnienia od alkoholu, niedożywienia, chorób nowotworowych czy chorób tarczycy i in.

Syndrom niespokojnych nóg (w ciąży, u dzieci i u dorosłych) może również pojawić się w konsekwencji przyjmowania konkretnych leków w terapii innych chorób zaburzających jednocześnie wchłanianie żelaza lub magnezu, a także nasilających objawy polineuropatii.

Syndrom niespokojnych nóg – objawy przypadłości

Istnieje szereg charakterystycznych symptomów, dzięki którym można zdiagnozować zespół niespokojnych nóg. U dzieci i dorosłych mogą się one różnić intensywnością, jednak ich zakres zazwyczaj jest taki sam dla każdej grupy wiekowej. Objawy zespołu niespokojnych nóg to przede wszystkim:

• niemożliwa do opanowania potrzeba poruszania kończynami dolnymi, pojawiająca się u chorego najczęściej wówczas, gdy przyjmie on pozycję leżącą (podczas snu i odpoczynku);
• uczucie mrowienia na skórze nóg, drętwienie, a niekiedy nawet rwący ból;
• częściowe lub całkowite ustąpienie symptomów po podjęciu aktywności – przechadzek, spacerów;
• niepokój związany z koniecznością położenia się do łóżka, wywoływany już przez same myśli o objawach syndromu niespokojnych nóg;
• kłopoty ze snem (obserwowane u pacjentów w rozwoju choroby) – częste wybudzanie, niewyspanie, a co za tym idzie także spadki koncentracji w ciągu dnia oraz bezsenność.

Osoba, która podejrzewa u siebie zespół niespokojnych nóg powinna zgłosić się do lekarza, a jednocześnie musi samodzielnie zadbać o swój komfort snu. Warto pamiętać o tym, że długotrwałe zaburzenia snu – niezależnie od przyczyn – mogą powodować spadki nastroju, a te z kolei doprowadzić do zaburzeń psychicznych, takich jak zespoły lękowe czy depresja.

Więcej informacji o – wbrew pozorom – groźnej dla zdrowia, przewlekłej bezsenności znajdziesz się w tym artykule.

Zespół niespokojnych nóg – leczenie

Leczenie syndromu niespokojnych nóg powinno nastąpić po dokładnej diagnostyce medycznej, podczas której wykluczone zostaną inne przyczyny bólu, mrowienia czy bolesnych skurczów pojawiających się w obrębie kończyn dolnych. Terapię taką podejmuje najczęściej lekarz neurolog lub lekarz pracujący w poradni zaburzeń snu.

Leki na zespół niespokojnych nóg

Ponieważ rozróżnia się dwa rodzaje przyczyn RLS, leczenie także przebiega dwojako. W przypadku przyczyn wtórnych, należy po prostu zdiagnozować schorzenie bądź nieprawidłowości w organizmie, prowadzące do występowania RLS. Jeśli są nimi wspomniane wcześniej niedobory żelaza czy magnezu, lekarz zaleci leki, suplementy bądź witaminy w odpowiednio dobranych dawkach. Podobnie sytuacja będzie wyglądała po zdiagnozowaniu innych chorób wywołujących syndrom – zamiast leczenia objawowego stosuje się więc leczenie właściwe, niwelujące przyczynę RLS.

Co jednak z terapią idiopatycznego zespołu niespokojnych nóg – jak leczyć chorobę, gdy jej przyczyna pozostaje nieznana? Wówczas w zakresie farmakoterapii stosuje się preparaty niwelujące objawy, czyli leki dopaminergiczne. Dzięki nim chory może powrócić do normalnego życia, które wcześniej utrudniało mu ciągłe zmęczenie wynikające z niewyspania. W niektórych przypadkach niestety substancje dopaminergiczne nie działają – jako zamiennik stosuje się wtedy leki używane na co dzień w leczeniu padaczki (m.in. pregabalina), które pozwalają wyciszyć się przed snem.

Zespół niespokojnych nóg – jak sobie radzić domowymi sposobami?

Oprócz farmakoterapii, przy leczeniu zespołu niespokojnych nóg mogą pomóc proste (aczkolwiek przez wiele osób pomijane) praktyki i nawyki mające na celu poprawę higieny snu. W tym celu warto przede wszystkim zadbać o otoczenie do spania (pozbyć się zbędnych rzeczy, wybrać odpowiednie światło i dopasowany do potrzeb użytkowników materac do łóżka), ale również o wieczorne i poranne rytuały. Odłożenie telefonu na kilka godzin przed snem i zamienienie niebieskiego światła monitora na kartki książki, wywietrzenie pomieszczenia przed spoczynkiem oraz wykorzystanie olejków eterycznych jako zapachu do sypialni – to wszystko sprawi, że zasypianie będzie łatwiejsze, a stres związany z „niespokojnymi” nogami znacząco się zmniejszy.