7 najpowszechniejszych parasomnii u dzieci

Zaburzenia snu u dzieci wywołują często obawy i lęk rodziców. Wiele tego typu zdarzeń w czasie snu ma swoje uzasadnienie w rozwijającym się dopiero organizmie i jest przejściowe. W niektórych przypadkach wymagana może być jednak pomoc specjalisty. Parasomnie u dzieci i niemowląt obejmują różne nieprawidłowości o odmiennym podłożu. Przybliżamy grupę zaburzeń sennych z uwzględnieniem tych, które najczęściej dotykają najmłodszych.

Parasomnia, czyli jakby… sen

Parasomnie to termin medyczny opisujący mimowolne, niechciane zdarzenia występujące w fazie pomiędzy czuwaniem a snem, w trakcie wybudzeń ze snu, zarówno w fazie REM (rapid eye movement) jak i NREM (non-rapid eye movement).

Obok zaburzeń zachowania w czasie snu (parasomnia), rozróżnia się także dyssomnie, które polegają na nieprawidłowej długości i jakości snu. Zarówno dyssomnie jak i parasomnie mogą występować w każdym wieku, choć część z nich jest charakterystyczna dla okresu dziecięcego.

Przeczytaj też: Parasomnia i dyssomnia – czym są i czy zawsze wymagają leczenia?

Rodzaje i podział parasomnii u dzieci i dorosłych

Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ISCD-2) wyróżnia 15 parasomnii w trzech grupach.

• Zaburzenia wybudzenia – wybudzenie z dezorientacją, somnambulizm, lęki nocne… Mają one swój początek w fazie snu głębokiego i są to typowe dla wieku dziecięcego parasomnie, ponieważ u dzieci czas głębokiego snu jest znacznie dłuższy niż u dorosłych.
• Parasomnie w fazie REM – zaburzenia zachowania w czasie snu REM, nawracające izolowane porażenie przysenne, koszmary senne.
• Pozostałe parasomnie – moczenie nocne, zaburzenia odżywiania związane ze snem, bruksizm, jaktacje i inne.

Parasomnie najczęściej występujące u dzieci

W przypadku parasomnii dziecięcej, zanim sięgnie się po specjalistyczną pomoc, zawsze warto sprawdzić, czy dziecko ma odpowiednie warunki snu – czy nie jest mu za twardo, zbyt zimno lub za ciepło, niewygodnie etc. Często zdarza się bowiem tak, że zaburzenia senne wynikają właśnie z tego typu prozaicznych przyczyn. Aby tego uniknąć, warto zapewnić maluchowi spanie w jak najbardziej naturalnej „oprawie” – niech dziecko śpi na naturze i naturą przykryte. Doskonałym zestawieniem jest na przykład futon (materac wykonany w 100% z materiałów pochodzenia organicznego) plus naturalna, puchowa kołderka. Trzeba pamiętać również i zadbać o to, by sen dziecka trwał odpowiednio (do jego wieku) długo. Nie warto martwić się na zapas. Większość parasomnii u dziecka, pomimo, że budzi niepokój, jest zjawiskiem naturalnym i przejściowym. Z jakimi problemami rodzice mierzą się najczęściej?

Parasomnie u dzieci #1: wybudzenie z dezorientacją

Inaczej zwane upojeniem przysennym lub zespołem Elpenora. Występuje w trakcie budzenia się ze snu głębokiego. Następuje dezorientacja, niewłaściwa reakcja na pytania, mówienie bez sensu, bezcelowe podnoszenie lub układanie przedmiotów etc. Stan ten trwa zazwyczaj do kilku minut, w przeciwieństwie do kilkusekundowego rozkojarzenia i dezorientacji po wybudzeniu ze snu głębokiego osoby zdrowej. Parasomnia charakterystyczna dla dzieci do 5 roku życia, które przemieszczają się po łóżku (mogą bezwiednie z niego również wypaść), płaczą, wyrzucają zabawki z łóżeczka. Przyczyną najczęściej jest niedobór snu.

Parasomnie u dzieci #2: somnambulizm

Znany również jako lunatyzm lub sennowłóctwo. To bardzo częste zaburzenie senne wśród kilkulatków (4-8 lat). Szacunki mówią nawet o co trzecim dziecku, które doświadczyło, co najmniej raz, epizodu związanego z lunatykowaniem.

Objawy są bardzo różne – zależne od nasilenia parasomnii. Najczęściej chorzy w czasie snu siadają na łóżku, podnoszą się, spacerują, w skrajnych przypadkach wychodzą z pomieszczenia lub domu. Czasem zachowaniu temu towarzyszy lęk prowadzący do gwałtownych, nieświadomych zachowań (bieg, ucieczka etc.) mogących narazić chorego na niebezpieczeństwo. Ta najgroźniejsza postać somnambulizmu na szczęście występuje najrzadziej. W trakcie epizodu nie należy chorego wybudzać ze względu na nieprzewidziane zachowanie w obliczu zaskoczenia sytuacją. Można delikatnie nakłonić dziecko do powrotu do łóżka, co zazwyczaj udaje się bez trudu.

Parasomnie u dzieci #3: lęki nocne

Pojawiają się u około 3% dzieci w wieku 4-12 lat. Polegają na gwałtownym przebudzeniu w fazie głębokiego snu, czemu towarzyszy krzyk i uczucie silnego strachu. Dziecko nie reaguje na próby uspokojenia i na żadne sygnały zewnętrzne. Pojawiają się objawy somatyczne: przyśpieszony oddech, pocenie się etc. Lęk nocny kończy się wybudzeniem połączonym z dezorientacją i nieświadomością tego, co się stało. 

Parasomnie u dzieci #4: koszmary senne

Nocne koszmary pojawiają się aż u 10 do 50% dzieci w wieku 3-5 lat. Wiele z nich zostaje trwale zapamiętanych – niektórzy dorośli przyznają, że dobrze pamiętają koszmary senne z okresu dzieciństwa. Od lęków nocnych odróżnia je właśnie to, że są zapamiętywane po przebudzeniu i osoba śniąca przeżywa na jawie wydarzenia ze snu. Najczęściej zdarzają się po traumatycznych wydarzeniach (zespół stresu pourazowego), choć występują również sporadycznie i jako pojedyncze epizody nie są traktowane w kategorii nieprawidłowości, więc nie wymagają leczenia.

Parasomnie u dzieci #5: moczenie nocne

Mimowolne oddawanie moczu w trakcie snu dotyczy najczęściej okresu wczesnego dzieciństwa (moczenie pierwotne), rzadziej występuje u osób, które już nabyły umiejętność kontroli oddawania moczu nocą (moczenie wtórne). Moczenie pierwotne u dzieci do 5 roku życia pojawia się u 7–15% chłopców i 3–10% dziewczynek. W wieku 10 lat nadal moczy się około 3% dzieci. Moczenie wtórne u dzieci spowodowane jest najczęściej zaburzeniami neurologicznymi lub stanami zapalnymi pęcherza. W takich przypadkach konieczna jest interwencja lekarza pediatry lub neurologa. Moczenie nocne może być również wynikiem lęków, trudności przeżywanych w szkole, konfliktów rówieśniczych etc.

Parasomnie u dzieci #6: bruksizm

U najmłodszych dzieci jest zazwyczaj wynikiem ząbkowania, niekiedy z zaburzeniami oddychania podczas snu. Bruksizm może nasilać się w stanach napięcia emocjonalnego, powodując stopniowe ścieranie się zębów. Specjalista, w przypadku starszych dzieci, dobiera specjalny aparat, który zapobiega ścieraniu zębów. Pomocne są również ćwiczenia likwidujące napięcia w stawie skroniowo-żuchwowym.

Parasomnie u dzieci #7: jaktacje

Zaburzenie snu z rytmicznymi ruchami ciała to jedna z najczęstszych parasomnii u niemowląt. Szacunki mówią o 60% niemowlaków rytmicznie ruszających się przed zaśnięciem. Jaktacje najczęściej polegają na rytmicznym obracaniu głowy prawo – lewo lub rytmicznym bujaniu się przód – tył, aby zasnąć. Wielu rodziców ma skojarzenie z tak zwaną choroba sierocą, jednak jaktacje nie mają z nią nic wspólnego. To intuicyjny sposób niemowląt na redukcję napięcia nerwowego i wyciszenie się przed snem.

Parasomnie u dzieci i niemowląt – co dalej?

Dzieci doświadczające parasomni związanych z zaburzeniami wybudzenia powinny zwiększyć ilość snu. Przydatna może być też krótka drzemka w ciągu dnia. Sprawia ona, że nocny sen nie jest tak głęboki i ryzyko wystąpienia zaburzenia wybudzenia maleje. Epizody mogą być również wynikiem gorączki, bólu, niedoborów magnezu lub DHA. Pamiętajmy, że większość parasomni u dzieci i niemowląt nie oznacza niczego niepokojącego – wynika z niedojrzałości układu nerwowego i z czasem samoistnie zanika.

Zdrowy Sen

Jako ekspert w dziedzinie zdrowego snu, doskonale zdaję sobie sprawę, że odpowiednia regeneracja organizmu to klucz do zdrowia i dobrego samopoczucia. Na blogu dzielę się sprawdzonymi metodami na poprawę jakości snu, które pomogą Ci efektywniej funkcjonować każdego dnia. Omawiam zagadnienia związane z higieną snu, technikami relaksacyjnymi, a także doradzam w zakresie wyboru odpowiednich materacy, poduszek i akcesoriów sypialnianych. Moim celem jest wspieranie budowy zdrowych nawyków, które realnie poprawią komfort Twojego snu.

Lepszy sen to lepsze życie!