Drgawki podczas snu – czym są tajemnicze hipnagogi?

Znasz to uczucie: układasz się po męczącym dniu do spania, zamykasz oczy i już niemal zasypiasz, gdy nagle pojawia się niepokojące szarpnięcie? Zdarzyło ci się poczuć drgawki przy zasypianiu? A może pojawiły się dziwne wizje i trudności w określeniu, czy to sen, czy jawa? Spokojnie – hipnagogi, czyli takie właśnie doznania, dotyczą wielu osób i choć mogą wydawać się nieco przerażające, to jednak nie ma powodu do niepokoju. Czym są hipnagogi – drgawki podczas snu, jak powstają i co tak naprawdę oznaczają?

Od jawy do snu – kilka słów o zasypianiu

Sam proces zasypiania to stopniowe przejście od stanu jawy do snu. Zmienia się wówczas aktywność mózgu: maleje świadomość bodźców zewnętrznych, fale alfa zostają zastąpione przez fale theta. Zanim jednak zapadniemy w głęboki sen, mogą pojawić się różne niespójne myśli, łatwo także wówczas o wybudzenie. Podczas zasypiania obniża się temperatura wewnątrz ciała, zahamowaniu ulega także aktywność układów pobudzających mózg. Coraz mniej danych zewnętrznych dociera do obszarów korowych – powoli „odcinamy się” od świata zewnętrznego i pogrążamy we śnie.

Wyróżniamy dwie fazy snu: fazę REM i NREM. Ta pierwsza nazywana jest fazą szybkich ruchów gałek ocznych. To właśnie wtedy pojawiają się marzenia senne, a mięśnie szkieletowe są całkowicie zwiotczałe. Z kolei faza NREM posiada kilka etapów; w pierwszym stadium stopniowo obniża się napięcie mięśni i możliwe jest łatwe wybudzenie, w stadium drugim pojawia się aktywność bioelektryczna mózgu, mająca na celu podtrzymanie snu; ostatnie stadium uznawane jest za moment najgłębszego snu – to wtedy pojawiają się charakterystyczne, wysokonapięciowe wolne fale delta. To właśnie podczas pierwszego stadium fazy NREM wystąpić mogą charakterystyczne drgawki podczas zasypiania oraz inne dziwne doznania, czyli hipnagogi.

Czym są hipnagogi?

Hipnagogia, czyli omamy hipnagogiczne, to zjawisko fizjologiczne, które może pojawić się podczas zasypiania; hipnagogi mogą przyjmować formę halucynacji wzrokowych, słuchowych, węchowych lub dotykowych. Ich treść może być zarówno przyjemna, jak i lękotwórcza, jednak nie są one zwykle uznawane przez specjalistów za objaw świadczący o zaburzeniach.

Hipnagogi wzrokowe to zwykle różnobarwne plamy i rozbłyski światła, choć mogą przyjmować także bardziej złożone formy. Hipnagogi słuchowe to głównie piski, szumy czy stukanie, czasem wydaje nam się także, że słyszymy znane nam dźwięki, na przykład dźwięk dzwonka do drzwi. Hipnagogi węchowe i smakowe wiążą się z kolei z odczuwaniem zapachu lub smaku różnych substancji. Ostatnią grupą są hipnagogi kinestetyczne, czyli właśnie charakterystyczne drgawki podczas snulub nagłe szarpnięcia.

Omamy hipnagogiczne pojawiają się przede wszystkim wtedy, gdy jesteśmy zmęczeni lub w ciągu dnia towarzyszyło nam wiele emocji. Mogą także wynikać z przyjmowania leków, nadużywania alkoholu albo środków odurzających, a także w przypadku nieprawidłowej higieny snu.

Co możemy zrobić, by ograniczyć nieco występowanie tych – niekiedy nieprzyjemnych – doznań? Przede wszystkim zadbaj o odpowiednie warunki w sypialni: wygodne łóżko do spania, właściwa temperatura i wilgotność, a także regularne wietrzenie pomieszczenia znacząco poprawiają komfort snu.

Kiedy takie drgawki przy zasypianiu mogą niepokoić?

W większości przypadków drgawki przy zasypianiu i inne hipnagogi nie mają wpływu na jakość snu. Jeśli jednak są częste, uporczywe oraz wywołują dyskomfort psychiczny, warto zasięgnąć porady u specjalisty. Omamy hipnagogiczne mogą być także pierwszym objawem narkolepsji; to rzadka choroba neurologiczna, która charakteryzuje się niekontrolowaną sennością w ciągu dnia. Narkolepsja może rozpocząć się w dowolnym wieku i trwać przez całe życie. Do najbardziej charakterystycznych objawów narkolepsji zaliczamy: nadmierną senność, objawiającą się atakami snu w ciągu dnia, katapleksję, czyli nagłą utratę dowolnej kontroli siły mięśniowej – najczęściej wywołaną emocjami. Ponadto do objawów zaliczamy paraliż przysenny – przemijającą niemożność poruszenia się podczas zasypiania lub budzenia się, a także właśnie omamy hipnagogiczne. Mikrosen, czyli nagły, krótki okres snu wtrącony w stan czuwania jest szczególnie niebezpieczny, gdy występuje w miejscach publicznych, na przykład podczas prowadzenia samochodu. Ataki narkolepsji mogą także uniemożliwiać wykonywanie obowiązków zawodowych, co z kolei może wiązać się z utratą środków finansowych niezbędnych do życia. Z tego powodu, jeśli zauważymy jakiekolwiek niepokojące objawy, warto zgłosić je lekarzowi.